Ay çekirdeği, ay çiçeğinin meyvesidir. Ay çiçeği, papatyagiller familyasına üyedir ve çekirdekleriyle yağı için yetiştirilen sarı çiçekli bir tarım bitkisidir. Ayçiçeği, dünyada ve Türkiye’de en önemli yağ bitkilerinden biridir. Türkiye’de Marmara Bölgesi’nde daha çok yetiştirilir ve Trakya Bölgesi’nde yoğunluk gösterir. Ayçiçeği yağı yemeklik kalitesi yönünden tercih edilen bitkisel yağlar arasında ilk sırayı almaktadır. [1]
İnsan ve hayvan beslenmesinde önemli bir yere sahip olan, sanayi sektöründe de önemli bir hammadde kaynağı olan yağ bitkileri, içeriğinde bulunan değerli maddeler sayesinde çok amaçlı kullanıma uygundur. Dünyada bitkisel yağ üretimi başta palm yağı olmak üzere soya, kolza ve ayçiçeğinden karşılanmaktadır. Ülkemizde ise yağlı tohum ve bitkisel yağ üretiminin büyük bir kısmı ayçiçeğinden elde edilmektedir. Ayçiçeği yağının yemeklik kalitesinin de yüksek olması, tüketiminin fazla olmasını sağlamaktadır. Ayçiçeği ülkemizin bitkisel yağ üretiminin %69’unu, toplam sıvı yağ tüketiminin yaklaşık %84’ünü, toplam yağ kullanımının ise %32’sini tek başına karşılamaktadır. [2]
Ayçiçeğinin Önemi
Ayçiçeği hemen her bölgemizde yetiştirilebilen ve tanelerinde yüksek oranda kaliteli yağ bulunduran, ekim alanı, üretimi ve yağ üretimi bakımından ilk sırada yer alan önemli bir yağ bitkisidir. Tohumunda doymuş yağ oranlarının düşük olması, zengin oranda linoelik asit içermesi, insan vücudunda A, D, E, K gibi yağda eriyen vitaminleri çözmesi, kalp damar rahatsızlıkları, kolesterol değerini düşürmesi ve yüksek besin değerlerine sahip olması gibi özellikleriyle insan sağlığı açısından ayrı bir öneme sahiptir. Ayçiçeği yağ oranı bakımından (%22-50) oldukça zengin olup, %85 oranında doymamış yağ asitleri (%14-43 oleik asit, %44-75 linoleik asit, %0,7 linolenik asit) ve % 15 oranında doymuş yağ asitleri içerir. Yağ kalitesi yüksek olduğundan sağlıklı beslenme bakımından sıvı olarak yemeklerde, kızartmalarda ve sofralık margarin olarak kullanılmaktadır. Ayçiçeği, kuşyemi ve çerezlik olarak kullanılmasının yanı sıra pastanecilik sektöründe ekmek, pasta, çikolata, kurabiye gibi gıdalarda tanesi iç olarak kullanılmaktadır. [2]
Kuruyemiş Sektöründe Ay Çekirdeği
Ay çiçeğinin taneleri, kuruyemiş sektöründe de ay çekirdeği adıyla piyasaya sürülmektedir. Lezzetli bir yemiş olan ay çekirdeği, Türkiye’de sevilmekte ve yüksek oranda tüketilmektedir. Türkiye’de en çok Denizli Çivril Bölgesi’nde kuruyemiş sektöründe kullanılmak üzere iyi kalitede ürün üretilmektedir.
Besleyici bir besin olan ay çekirdeğinin insan sağlığına faydaları saymakla bitmemektedir.
Araştırmalar, ay çekirdeğinde iyi yağlar, antioksidanlar ve mineraller bulunduğunu gösteriyor. İyi bir E vitamini olan ay çekirdeğini yemenin aynı zamanda birçok faydası da bulunuyor. Çekirdek içlerini mikroskopla inceleyen beslenme araştırmacıları, ay çekirdeğinin soğan, sarımsak ve brokoli ile birlikte, kalp hastalıkları ve kanser gibi kronik hastalıkların önlenmesine yardımcı olan ‘süper gıdalar’ olarak değerlendirilebileceği görüşünde. Ay çekirdeğinin besleyici özelliklerini belgeleyen araştırmalar, bu küçük çekirdeklerin besin deposu olduğunu gösteriyor.
Ay çekirdeği yemenin faydaları:
* Ay çekirdeği lezzetli bir çerez olmasının yanı sıra, sağlıklı da bir besin. Bedeninizin işlevlerini optimal bir şekilde sürdürmesine yardımcı olan çok sayıda vitamin ve mineral içeriyor.
* Ay çekirdeği iyi bir E vitamini kaynağı. “National Sunflower Association”a göre, yirmi sekiz gram ay çekirdeği E vitamini için önerilen günlük besin alım miktarının yüzde 76’sını sağlıyor. Bu vitamin, hücreleri serbest radikallerin zararlarına karşı korumaya yardımcı olan bir antioksidan. “Maryland Üniversitesi Tıp Merkezi”ne (UMMC) göre ise daha çok E vitamini alan kişilerde kalp hastalığı riski almayanlara göre daha düşük. Bu vitamin, diğer vitaminlerle birlikte, göz sağlığını koruyarak görme kaybına yol açan maküler dejenerasyona karşı korunma sağlama işlevi de sağlayabiliyor.
* Selenyum, hücreleri korumaya yardımcı olan bir antioksidan olan E vitamini ile birlikte işlev gören bir mineral. “National Sunflower Association” yirmi sekiz gram ay çekirdeğinin erkekler için önerilen günlük selenyum alım miktarının yüzde 24’ünü, kadınlar için önerileninse yüzde 31’ini sağladığını belirtiyor.
* Ay çekirdeği, HDL’nin yani iyi tür kolesterolün yükselmesine yardımcı olurken, sağlıksız kolesterol olan LDL’yi düşürdükleri için “iyi yağlar” olarak adlandırılan tekli doymamış ve çoklu doymamış yağlar içeriyor. Ay çekirdeğindeki yağın yaklaşık yüzde 90’ı doymamış ya da sağlıklı yağlardan oluşuyor. Ay çekirdeği aynı zamanda, bedende kas ve doku gelişimine ve korunmasına yardımcı olan protein de içeriyor. Yirmi sekiz gram ay çekirdeği, günlük protein değerinin yüzde 12’sini karşılıyor.
* Folat gıdalarda doğal olarak bulunan bir B vitaminidir. “Office of Dietary Supplements” (Gıda Takviyeleri Ofisi), bu vitaminin sentetik formunun folik asit olarak adlandırıldığını; yeni hücre, DNA ve RNA oluşumuna yardımcı olduğunu ve DNA’daki kansere neden olan değişimleri önlemede de rol oynayabileceğini belirtiyor. Folat bedenin yeni kırmızı kan hücreleri yapması ve metabolizma ile bir amino asit olan homosisteinin normal düzeylerini korumak için de gerekiyor.
* Ay çekirdeği önemli miktarda bakır, çinko, demir ve lif de içeriyor. Bu mineraller kırmızı kan hücrelerine ve tüm bedene oksijen taşınmasına, enerji üretilmesine, bağışıklık sisteminin korunmasına, kan şekerinin ve kan kolesterolünün dengede tutulmasına ve kabızlığın önlenmesine yardım ediyor.[3]
Kaynak:
[1] Vikipedi, özgür ansiklopedi, Ayçiçeği https://tr.wikipedia.org/wiki/Ay%C3%A7i%C3%A7e%C4%9Fi
[2] Alınteri Zirai Bilimler Dergisi, Günümüz Türkiye’dinde Bitkisel Yağ Açığını Kapamada Ayçiçeğinin Önemi, Volkan GÜL , Erdoğan ÖZTÜRK , Taşkın POLAT, Geliş Tarihi/Received:16.12.2015 Kabul Tarihi/Accepted:17.05.2016 http://edergi.atauni.edu.tr/atauniazb/article/view/5000198669/5000171563
[3] http://www.hurriyetaile.com/sizin-icin/beslenme-diyet/besleyici-bir-gida-olan-ay-cekirdeginin-faydalari_6914.html?utm_source=copy-paste&utm_medium=copy-paste&utm_campaign=copy-paste-with-url