— Editörden
Şanlıurfa, yeni arkeolojik bulgular ile tarihin sıfır noktasına ev sahipliği yapıyor. Göbeklitepe’nin keşfi ile insanlık tarihi baştan yazılıyor. Neolitik Dönemde insanın yapabilecekleri hakkında tüm ezberleri değiştiren Göbeklitepe’nin ardından, yine 12.000 yıllık bir geçmişe sahip olan Karahantepe Kazılarına da 2019 yılında başlandı ve yer yüzeyine bir kısmı çıkarıldı. Buluntular gerçekten ilginç.
Karahantepe’nin gizemi, tıpkı Göbeklitepe gibi, tam manasıyla çözülemese de yol alındı.
UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan Göbeklitepe’nin keşfinden sonra, bölgede 12 tane daha bunun gibi örenyeri olduğu saptandı ve kazılara başlandı: Göbeklitepe, Karahantepe, Sayburç ve Sefertepe’ye ek olarak Gürcütepe, Taşlıtepe, Harbetsuvan Tepesi, Ayanlar Höyük, Çakmaktepe, Yeni Mahalle, Kurttepesi, Nevali Çori’de de belirli bir plan dâhilinde kazıların gerçekleştirilecek. Harran Ovası etrafında bulunan bu 12 ören yerindeki kazılar, tarihe hizmet edecek. Karahantepe’nin diğer ören yerlerine oranla daha geniş bir alanda kurulduğu öngörülüyor. 12.000 yıl önce inşa edilmiş ve 1500 yıl kullanıldıktan sonra, gömülerek terk edilmiş. Bu nedenle de günümüze çok iyi korunmuş şekilde ulaşmış.
Karahantepe nerede?
1997 yılında keşfedilen Karahantepe, Şanlıurfa şehir merkezine 46 km uzaklıkta bulunuyor. Neolitik dönemden kaldığı düşünülen 250 dikilitaşın bulunduğu alanda ilk kazı çalışmaları Eylül 2019’da başladı. Karahantepe’deki kazılarda, Göbeklitepe ile çağdaş özel yapılar ve sırtında leopar taşıyan insan heykeli ortaya çıktı. Bulunan birbirinden ilginç heykeller, Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmeye başlandı.
Karahantepe’de Boynu Yılan Adam Başı Bulunuyor
Karahantepe’nin AB Yapısı’nın özel amaçlar için inşa edildiği düşünülüyor. Bu yapı; ana kaya içine 8×6 metre boyutlarında oyularak yapılmış.
Yapının uzun duvarının ortasında bir insan başı yer alıyor. Boyun kısmı bir yılanı andırır biçimde kayadan çıkan başta bir erkek betimlenmiş. Bu başın karşısında ön sırada dört, arka sırada altı adet fallus biçimli dikilitaşlar yerleştirilmiş. Yapıya bir kenarından merdiven ile iniliyor diğer kenarından ise başka bir merdiven ile çıkılıyordu. Tüm bunlar kapsamında yapının ritüelistik bir işlevinin olduğu düşünülüyor.
Karahantepe’yi Nasıl İnsanlar yaptı? Neden Yaptı?
Karahantepe tıpkı Göbeklitepe gibi Neolitik Dönem insanlarının son derece örgütlü ve birbirleriyle güçlü bağları olduklarını göstermiştir. Şamanizim’i uygulayan toplumlarda sıkça görüldüğü gibi ortak bir hafızaya sahiplerdi, doğaya ve canlılara saygı duyarlardı. İlk yerleşik toplumlara ilişkin sorularla beraber Karahantepe’de Göbeklitepe’den sonra yeni bir proje başladı.
Karahantepe, Tek Tek Dağları’nda yüksek bir tepenin üzerinde Şanlıurfa kent merkezine 50 km mesafede yer alıyor. Karahantepe, tıpkı Göbeklitepe gibi Harran Ovası çevresinde benzer özelliklere sahip olan yerleşimlerden biridir. Bu yerler birbirine yakın mesafedeydi ve açık havada birbirlerini görebiliyordu. Ayrıca tarih öncesindeki ortam bugün olduğu gibi kıraç değildi ve bölgede çok sayıda av hayvanı yaşardı. Bu yerleşimlerin en öne çıkan kalıntıları o bölgede zemine sabitlenen ve T şeklinde sütunlar içeren büyük, dairesel yapılardır.
Bu anıtsal yapılar konut değildi. Özel amaçla inşa edildiler ve yüksek ihtimalle törenler için kullanıldılar. İnsanları sembolize eden dikilitaşların yüzeylerine çeşitli hayvan kabartmaları yapılmıştı. Bazıları ise mitolojik hikayeleri anlatan sahnelerle süslenmiş olabilir. Bu yapıların bir diğer özelliği ise işlevleri bittikten sonra gömülmüş olmalarıdır. Tüm bu uygulamalar Şanlıurfa bölgesine özgüdür ve bölgeyi Yakındoğu’daki diğer çağdaşı yerlerden ayırmaktadır. Karahantepe’de yüzeyde bulunan dikilitaş sayısı 250’nin üzerindedir. Her yapıda 12-14 dikilitaş olduğu düşünüldüğünde burada kazılmayı bekleyen onlarca yapı bulunmaktadır.
Karahantepe’deki çalışmaların ilk yılında ana kayanın içine oyulmuş yuvarlak yapılar bulundu. Bunlardan birinin içinde duvara paralel bir oturma sekisiyle karşılaştık. Sekinin yan tarafı hayvan betimlemeleriyle süslenmişti. Bir yılan ve tilki. Ayrıca geçtiğimiz sezon stilize bir insan başı da açığa çıkarıldı. Tüm bu kalıntılardan da anlaşıldığı üzere tarih öncesi insanların sembolik dünyaları kültürlerine yansıyan ve yaşamlarını belirleyen temel bir özelliktir. Karahantepe’deki keşiflerle beraber sadece Göbeklitepe’den bildiğimiz bu toplumların hayatına biraz daha yaklaşıyoruz. Ancak Karahantepe, bölgenin o döneme has özelliklerini temsil etmesinin yanı sıra kendine has özelliklere de sahiptir.
[Kaynak/Source: https://aktuelarkeoloji.com.tr/kategori/guncel-kazilar/karahantepe, Kaynak: Prof. Dr. Necmi Karul (Karahantepe Kazı Başkanı)]