Mercimek konusunda önemli bilgiler edindiğimiz Otat Bakliyat Yöneticisi Sayın Cavit Memiş, Mercimeğin 2016 yılı rekoltesinden bakliyat alanında Mersin Ticaret Borsası’nın işleyişine kadar önemli öngörü ve tespitlerini La RecolteDuMonde Dergisi okuyucuları için paylaştı. Cavit Memiş röportajımız başlıyor.
Otat Bakliyat mercimek tesisi yatırımınız ile röportajımıza başlamak istiyorum. Sizden bilgi alabilir miyiz?
Otat Bakliyat Tesisinde 2015 yılında gerçekleştirdiğimiz yeni makine yatırımı ile birlikte üretim kapasitemizi arttırmış bulunmaktayız. Geçen yıllarda üretimimiz ortalama 6 ila 7 ton/saat arasında değişirken , gerçekleştirilen tesis yenileme yatırımıyla bu oran 12 ila 13 ton/ saate yükselmiş bulunmaktadır.
Bu yıl mercimek rekolte tahmininiz nedir?
2016 yılı mercimek rekoltesi ham ürün olarak 350- 400 bin ton civarında bekleniyor. Geçen yıla oranla bir miktar artış var. Dolayısıyla yeni tesis yatırımımızın zamanlaması yerinde oldu. Yalnız bu yıl öngörülerime göre rekolte iyi olsa da “ürün akışında sıkıntı” olacak. 20- 25 gündür -2016 Temmuz Ayı- nihai ürün düzgün piyasaya gelmiyor. Piyasaya günlük ortalama 40 ila 50 ürün araba gelmesi lazım. Bu oran bazen 20’ye düşüyor. Bazen de 70’e çıkıyor. Ama günlük ortalama 50’yi bulmuyor. Bu da ciddi bir sıkıntı. Üründe olumsuz anlamda fiyat değişiklikleri yaratıyor.
Dünyadaki en büyük mercimek üreticisi ülke hangisidir ve Türkiye’deki üretim iç piyasaya yetiyor mu?
Dünyanın en çok mercimek üreten ülkesi ise Kanada’dır. 1,5 milyon ila 2 milyon ton arasında yıllık üretimi vardır.
Türkiye çapında üretilen ortalama 400 bin ton ürün iç piyasa için yeterlidir.
Ayrıca belirtmemde fayda var: Ürünün topraktan kaldırıldığı dönem Kanada ve Türkiye’de farklı. Türkiye’de Mayısın 25’i gibi ürün hasadı başlar ve haziran sonuna kadar temizlenerek satışa hazır hale getirilir ve satılmayan ürün stoklanır.
Bu arada İç Anadolu Bölgesinde ürün stoku diğer bölgelere oranla genellikle azdır. Ancak,geçen yıl 50 bin ton stok kapasitesi olan bu bölge,bu yıl 200 bin ton stok kapasitesi yapma imkanı bulmuştur.
Neden satılmıyor da stoka giriyor?
Çünkü geçtiğimiz iki ay mercimek prim yaptı. Mesela değeri 1,00 TL iken 1,50 TL’ye yükseldi. Yani %40 ila %50 oranında fiyat artışı oldu.
Geçen sene rekolte düşüktü. Bu yılda stok ürün var ama stoklardan dolayı yine piyasaya verilen ürün düşük olacak. Bu durumlarda da x bir firma ürün bulmaya çalışıyor. Bulamazsa da yüksek meblağlara ürünü satın alıyor. Tabi bu yüksek değerlerde ürün satışının bir nedeni, hepsi birbirini tamamlıyor.
Mercimek çeşitleri nelerdir?
Sarı, yeşil ve kırmızı mercimek var. Her üç çeşitte tercihe göre kabuklu ya da kabuksuz tüketilebilir. Sarı ve kırmızının suda kolay dağılma, erime özelliği vardır. Yeşil mercimek ise kolay dağılmaz ve taneli kalır. Dünyada tüketim tercih sıralaması ise şöyledir: Birinci sırada kırmızı; ikincisi sırada yeşil; üçüncü sırada ise sarı mercimek yer alır.Sarı mercimek özellikle hazır çorba yapımında kullanılır.
Besin değerleri de birbirinden farklıdır: protein değeri en yüksek mercimek türü, yeşil olandır. Et yerine tüketilmesi diyetisyenler tarafından tavsiye edilir. Sarı ve kırmızı mercimekte bulunan protein değerleri ise birbirine yakındır.
Yerli mercimek ile ithal mercimek arasındaki fark nedir?
Yerli ile ithal mercimek yapısal olarak aynı olmakla birlikte lezzet ve protein değeri olarak farklıdır. Güneşlenme süresi arttıkça lezzet ve besin değeri artar. Dolayısıyla yerli ürün daha çok protein değerine sahiptir ve lezzetlidir. Aile çiftçiliği Türkiye’de yaygın olduğu için, ürünlerimiz daha organik. Az gübre ve ilaç kullanımı var ve laboratuvarda geliştirilmiş tohum yerine ekosistemin şekillendirdiği Anadolu’nun yerli tohumu kullanılıyor.
Dünyada ve Türkiye’de en çok bakliyat üretilen bölge neresi?
Güney Doğu Anadolu ve İç Anadolu Bölgesi en çok bakliyatın üretildiği bölgelerdir. Yurtdışında en çok üretim yapan ülke ise Kanada.
Bizim ürünümüz 35C° sıcaklıkta yetişiyor. Kanada’da ise 18C° sıcaklıkta yetişiyor. 1974 yılında Kanada’ya gönderilen Türk mercimeğinin laboratuvar ortamında yapısı ile oynanarak geliştiriliyor.
Bir ayrıntı vermek istiyorum: İthal ürün geç pişer ve suyu geç çeker. Bu tür ayrıntıları ancak bizim gibi üreticiler fark edebilir. Nihai tüketiciler yerli ile ithal ürün arasındaki farkı anlayamazlar.
Mercimekte fiyat belirleyen yer neresi?
Mersin’de 25 tane mercimek fabrikası var. Bu fabrikaların 17’si aktif olarak çalışıyor. Mersin zaten bakliyatın satış merkezi konumunda ve mercimek fiyatını da bu şehir belirliyor. Ancak söylemeliyim ki; Şanlıurfa, Gaziantep, Diyarbakır’da bu ürünün ticaretinde etkili olan şehirlerdir.
Mersin Ticaret Borsası, daha aktif çalışırsa, borsamızda da ürün alınıp satılabilir ve fiyat politikası daha sağlıklı belirlenir, diye düşünüyorum. Borsamız sıkıntılı, çünkü bakliyat tedarikçilerini organize edecek bir sistem kurmuyorlar:Bilgi alışverişi yapabileceğimiz, birlikte hareket edebileceğimiz, ortak politikalar ve fiyat belirleyeceğimiz bir örgütlenmeye ihtiyacımız var.
Bugün mercimek ürününü tüketici marketlerde kaça satın alıyor?
Mercimek, üretici firmalarda 3,50 TL ile 3,90 TL arasında değer görür. Ambalaj, lojistik, market derken üzerine fiyat eklenir. Markette tüketici mercimeği 5,00 TL’ye satın almaktadır.
Bakliyat ürünlerinin ortalama fiyat aralığı 3,00 TL İle 7,00 TL arasındadır.Bugün fiyatı en düşük bakliyat ürünü bulgur’dur.Fiyatı 1,60 TL- 1,70 TL aralığında değişmektedir.
2016 yılı dünya bakliyat yılı olmasına rağmen ,bence bakliyat sektörü en kötü yılını yaşıyor. Çünkü tüketicimizi bakliyatın faydalarıyla ilgili bilinçlendirme noktasında yetersiz kalıyoruz ve bu durum satışları dolaylı olarak etkiliyor. Tüketicimiz bakliyat ürünlerini ve mercimeği ucuz bir emtia olarak görüp değerlendiriyor. Bu nedenle oluşan bu algıyı değiştirdiğimiz noktada, sektörümüz ilerleme kaydedecektir.