La Recolte Du Monde Dergisi 20. Sayısı’nda ekonomik düzlemde önü çok açık olan karlı meyve cevizi konu alıyoruz. Bu sayıda deneyimi ve engin bilgisi ile bizi aydınlatan bir diğer isim de Ceviz Yatırımcısı Değerli Burak Gürdal oldu.
Gürdal, “Halen kendi şirketimiz Prunus Tarım Yatırımları San. Tic. A.Ş. olarak Manisa Gördes ve Köprübaşı ilçelerinde 750 dekarlık bir alanda tarım faaliyetlerini sürdürüyoruz. Ağırlıklı olarak badem ve ceviz üretimi yapıyoruz. İlerleyen yıllarda bölgemizde benzer yatırımda bulunmak isteyen şirketlere kapama ceviz ve badem bahçesi kurulumunda destek verdik. Kurulumunu ve danışmanlığını yaptığımız şirketlerin sayısının ve hacminin artması üzerine, bu şirketleri ortak amaç doğrultusunda hareket etmek üzere bir Kooperatif altında topladık. S.S. Doğu Manisa Ceviz ve Badem Üreticileri Tarımsal Kalkınma Kooperatifi adındaki organizasyonumuz bağlı 30’a yakın ortağı ve 1.400 hektarlık büyüklüğü ile Türkiye’nin en büyük ceviz ve badem üreticilerinden birisi haline geldi.”
Sizi tanıyabilir miyiz?
1971 Trabzon doğumluyum. Orta ve lise öğrenimimi Galatasaray Lisesi’nde tamamladım. Marmara Üniversitesi İşletme Bölümü’nde lisans derecemi, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Çalışma Ekonomisi Bölümü’nde yüksek lisans derecemi aldım. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’nde başladığım doktora çalışmam halen devam ediyor. Meslek hayatıma bankacılık alanında müfettiş olarak başladım. Daha sonra finans, spor yöneticiliği ve kimya sektörü gibi değişik alanlarda üst düzey yöneticilik yaptım.
Ceviz üzerine çalışmalara nasıl başladınız?
Uzun yıllar bankacılık ve finans alanında çalıştıktan sonra, geleceğin tarımda olduğu öngörüsüyle ortağımla tarım sektöründe faaliyet göstermek üzere kendi şirketimizi kurduk. Tarım alanındaki etkinliklerimizi özellikle ceviz ve badem üzerinde yoğunlaştırdık.
Şu anda yürüttüğünüz çalışmalardan söz eder misiniz?
Halen kendi şirketimiz Prunus Tarım Yatırımları San. Tic. A.Ş. olarak Manisa Gördes ve Köprübaşı ilçelerinde 750 dekarlık bir alanda tarım faaliyetlerini sürdürüyoruz. Ağırlıklı olarak badem ve ceviz üretimi yapıyoruz. İlerleyen yıllarda bölgemizde benzer yatırımda bulunmak isteyen şirketlere kapama ceviz ve badem bahçesi kurulumunda destek verdik. Kurulumunu ve danışmanlığını yaptığımız şirketlerin sayısının ve hacminin artması üzerine, bu şirketleri ortak amaç doğrultusunda hareket etmek üzere bir Kooperatif altında topladık. S.S. Doğu Manisa Ceviz ve Badem Üreticileri Tarımsal Kalkınma Kooperatifi adındaki organizasyonumuz bağlı 30’a yakın ortağı ve 1.400 hektarlık büyüklüğü ile Türkiye’nin en büyük ceviz ve badem üreticilerinden birisi haline geldi.
Ceviz üzerine AR-GE tecrübeniz var mı?
Ceviz ürerine bir AR-GE tecrübemiz yok. Ancak çok ciddi bir bilgi birikimi oluşturduğumuz düşünüyorum. Türkiye köklü bir tarım ve ceviz üreticisi bir ülke. Ancak yıllar içinde üretime ilişkin bilgi geliştirilememiş ve aktarılamamış. Yükske bir üretim kapasitesi olmasına rağmen, üretime ilişkin bilgilere ulaşmakta sorunlar mevcut. Kooperatifimiz yoğun üretim kapasitesi ile bilginin biriktiği ve üyeleri ile paylaşıldığı bir platform haline geldi. Üretimin ve tecrübenin artmasıyla AR-GE olarak nitelendirebileceğimiz farklılıklar ve geliştirmelerin daha da yoğunlaşacağını düşünüyoruz.
Global Ceviz Piyasasındaki talebi de göz önünde bulundurarak Türkiye’de ekime en uygun ceviz türü olarak hangisini görüyorsunuz?
Türkiye’de, birim alanda en yüksek verimi veren ve piyasada kabul edilmiş chandler ceviz türünün ekime en uygun tür olduğunu düşünüyorum.
Chandler adı verilen Amerikan tipi cevizin ülkemizde yaygın bir şekilde ekimi sözkonusu. Sizin görüşünüzü alabilir miyim?
Chandler türü cevizin dünya piyasasındaki kabul görmüşlüğü, yüksek fiyatı, birim alandaki yüksek verimi ve hepsinden önemlisi Türkiye’nin ideal bölgelerinde iyi sonuçlar vermesi sebebiyle iyi bir tercih olduğu düşüncesindeyim. Ancak tabii ki türetildiği ana bölge olan Kaliforniya iklimine benzer İç Ege bölgesinde üretilmesi şartıyla. Özet olarak chandler türü, Türkiye’de uygun iklim özelliği olan bölgelerde üretildiği takdirde, yeni kapama bahçe kuracak yatırımcılar için en iyi tercihtir diye düşünüyorum.
Ceviz üreticilerine önerileriniz nelerdir? Ceviz yetiştiriciliğinde dikkat edilmesi gereken en önemli noktalar nelerdir?
Ceviz yatırımı, uzun soluklu planlanması gereken ve yüksek tutarda ilk yatırım hacmi isteyen bir yatırım türü. Ölçek ekonomisine ulaşmak için ilk yatırım hacminin büyük olması, ideal yatırımın yapılabilmesi için de yüksek tutarlı yatırım tutarları gerektiren bir yatırım. Ayrıca yatırımın ilk 5-7 yıl boyunca geri dönüş yapamaması ve her yıl ciddi bakım giderleri gerektirmesi, yatırımın başında düşünülmesi ve planlama yapılmasını gerektirmekte. Bu sebeplerle yatırımın en başında ciddi bir planlama yapılması büyük önem arz ediyor.
En iyi ceviz üretici ülke sizce hangisi, neden?
ABD dünyanın en büyük ceviz üreticilerinden, aynı zamanda da yüksek iç tüketime rağmen dış satım da yapabilen bir ülke. Ceviz konusunda yıllara dayanan bir bilgi birikimi ve tecrübe de mevcut. Ayrıca AR-GE konusunda da ciddi mesai ve bütçe ayırabiliyorlar. Bu sebeple dünyada ceviz üretiminde lider ülke konumundalar. Yine Şili de üretimi az olmasına rağmen uygun iklim avantajıyla dış satım konusunda önemli bir ülke. Türkiye’nin ceviz piyasasında ithalata yüksek oranda bağımlı olmasına rağmen, ilerleyen yıllarda uygun iklim yapısı, işçilik avantajı gibi sebeplerle önce ithalatı keseceği sonrasında da ihracat yapabilen bir ülke konumuna erişeceğini düşünüyorum.
Cevizde makineleşme konusunda en iddialı ülke hangisi, neden?
ABD bu konuda geçmişten gelen avantajlı bir konuma sahip. Tarım makineleri konusunda İtalya ve Fransa’nın da ağırlığı bulunuyor. Ancak Türkiye’nin makina yapımı konusunda son yıllarda çok ciddi gelişme gösterdiği ve tarım makinaları alanında da çok hızlı ilerleme gösterdiği bir gerçek. Cevizin üretimi artıkça, cevizde makinalaşma konusunda da paralel bir gelişme yaşanacağını, makine imalatı konusunda Türkiye’nin işçilik, imalat kabiliyeti ve hızı ile teknolojiye adaptasyon konusundaki becerilerinin de yardımıyla bu konuda öne çıkan ülkelerden birisi olacağını düşünüyorum.
Türkiye’de son dönemde artan ceviz çiftlikleriyle ilgili fikirlerinizi alabilir miyiz?
Tarım son yıllarda Türkiye’de büyük sermaye gruplarının ve yatırım yapan firmaların ilgisini çeken bir sektör. Cevizde Türkiye’nin geçmişten gelen üretim becerisi ve uygun iklimine rağmen yüksek oranda ithalatçı olması, tarımda yatırım yapan şirketlerin dolayısıyla ilgisini de çekiyor. Bu da doğru bir tercih. Türkiye’nin ceviz ithalatının tamamen ortadan kalkmasına kadar bu trendin ve ilginin devam edeceğini düşünüyorum.
Türkiye, çeşitli kaynaklardan edinilen bilgiye göre tükettiği cevizin ortalama %70’ini ithal ediyor. Sizde Türkiye ne zaman kendine bu alanda yetecek?
Türkiye’nin cevizdeki dış ticaret dengesi, kayıt dışı ve sınırdan giren kaçak ürünler de hesaba katıldığında %70 oranında açık veriyor. Yeni yatırımlar bu açığın kapanmasına yardım ediyor ve edecek. Ancak bir yandan genç nüfusun da tüketime katılmasıyla Türkiye’nin tüketimi de artıyor ve artmaya devam edecek. Yatırımların tam verime geçme süreleri de oldukça uzun. Bu sebeple ancak 20 yıllık bir süreçte bu açığın kapanacağını söylemek mümkün olabilir.
Ceviz makineleri alanında en başarılı ülke sizce hangisidir? Neden?
Ceviz ile ilgili olarak; hasat, budama, kurutma ve kırma gibi ilgili konularda makineleşme üretimle birlikte gelişen sektörler. Ceviz üretiminde yüksek hacme ve üretim kültürüne sahip ABD başta olmak üzere, önemli bir ceviz üreticisi olan Çin ve tarım makineleri alanında geçmişi bulunan İtalya ve Fransa lider ülkeler. Ancak daha önce belirtiğim üzere Türkiye’de de makine sanayi oldukça gelişmiş durumda. Son yıllarda tarım makineleri alanında da büyük bir gelişme mevcut. Ceviz üretiminin gelişmesi ve ihtiyaçların artmasıyla, Türkiye’nin ceviz makineleri konuusnda önümüzdeki dönemde dünyanın lider ülkeleri arasına gireceğini düşünüyorum.
Cevizle beraber diğer kuruyemiş ürünlerine de yönelim olacak mı?
Türkiye halen fındık ve antep fıstığında lider bir üretici ve dünya ticaretinde önemli bir oyuncu. Kuruyemişin diğer ürünlerinde de ciddi bir üretim ve 80 milyonu aşkın nüfüs yapısıyla ciddi bir tüketim mevcut. Özellikle yine büyük oranda dış ticaret açığı verilen ve önemli bir potansiyel barındıran badem üretiminde de Türkiye’de yönelim olacağını söylemek yanlış olmaz.
Türkiye ileride ceviz ihracatçısı durumuna gelir mi, gelebilir ise şimdiden atılacak atımlar neler olmalıdır?
Türkiye iklim avantajı, geçmişten gelen tarım kültürü ve işçilik avantajlarıyla ceviz üretiminde şansı olan bir ülke. 20-30 yıllık bir periyotta Türkiye’nin ceviz ihracatçısı olacağını söylemek çok iddialı bir yaklaşım olmaz. Bu sebeple şimdiden Türkiye’nin bu konumunu güçlendirecek adımların atılması gerektiği aşikar. Tarım Bakanlığı’nın liderliğinde Üniversitelerin ve Ziraat Odaları’nın bu konuya eğilmeleri ve yeni gelişen bir piyasada en az 50 yıllık bir perspektifle planlamayı önceden yapmaları oldukça önemli. ABD örneğinde olduğu üzere, sektöre öncülük edecek lider bir Üniversitenin varlığı ve devamında da sektöre vereceği desteği oldukça elzem. Gerek nitelikli mühendis yetiştirmesi gerekse de bilgi birikimini oluşturması ve yayması bakımından sektöre liderlik edecek bir Üniversite’nin varlığı dinamo etkisi yapacaktır. Tarım teşkilatlarının ağırlığını hissettirmesi ve sektörün dinamiklerinin oluşturulması bakımından tarım kooperatifleri ile tarım birliklerinin varlığı da oldukça önem içeren konular.
Ceviz üretiminde en yüksek maliyet hangi aşamada ve bu aşamayı minimuma çekme için tavsiyeleriniz var mı?
Ceviz yatırımında en önemli yatırım sulama yatırımlarının maliyetleri. Sulama yatırımlarının oranı toplam yatırımların neredeyse %40’ını oluşturuyor. Gelecekte suyun arzında yaşanacak dar boğazlar dikkate alındığında bu konuya baştan önlem vermek gerektiği açık. Devletin Ziraat Bankası aracığıyla sulama yatırımlarına uzun vadeli 0 faizli kredi desteği bulunuyor. Bu desteğin daha uzun vadeye yayılarak devam etmesi gerekiyor.
Son dönemde ilginizi çeken ceviz üzerine bir yenilik, inovasyon, teknoloji oldu mu? Bizimle fikirlerinizi paylaşır mısınız?
Ceviz üretiminde, son yıllarda denenen daha verimli ve hastalıklara karşı dirençli fidan çalışmaları ilgimi çeken en önemli yeniliklerden… Ancak tabii yeni fidan türlerinin kendini ispat etmesi ve devamlılık kazanması için uzun yıllara ihtiyaç bulunmakta.
Sektör temsilcilerinin katılmasını önerdiğiniz fuarlar hangileridir?
Ceviz konusu düşünüldüğünde tarım konusundan bağımsız düşünülmesi mümkün değil. Bu bakımdan Almanya’nın Köln şehrinde iki yılda bir yapılan Anuga Gıda Fuarı, Fransa’nın Paris şehrinde her yıl yapılan Uluslararası Paris Tarım Fuarı, yine Almanya’nın Hannover şehrinde iki yılda bir yapılan Agritechnica Tarım Makinaları ve Ekipmanları Fuarı sektörün en büyük organizasyonları. Aynı zamanda Avrupa’nın 4 büyük tarım fuaraından birisi olan İzmir’de her yıl yapılan AgroExpo da sektör temsilcilerinin ziyaret etmesi gereken fuarlar arasında geliyor.
Son olarak eklemek istediğiniz bir şey var mı?
Her türlü makinadan her türlü tarım ürününe kadar tüm ürünlerde mümkün olduğu ölçüde Türkiye’de üretilmiş olan ürünleri tüketmemizin ve talep etmemizin sektörlerin gelişimi açısından çok önemli olduğunu bir kez daha belirtmek isterim.