Dünyanın yeni koronavirüs (COVID-19) ile mücadelesinde, önleyici tedbirlerin efektif uygulanması için teknolojiye çok büyük görevler düşmekte ve yeni nesil teknolojiler hükümetlerin en büyük destekçisi olarak en ön saflarda yerini almaktadır.
Denetim, danışmanlık, finansal danışmanlık, risk danışmanlığı, vergi ve ilgili alanlarda hizmet sağlayan dünyanın önde gelen profesyonel hizmetler firmalarından biri olan Deloitte Türkiye’nin araştırmasında çarpıcı bilgiler derlenmiştir.
Dijital altyapıların günümüzdeki ve olası gelecek krizlerin etkilerini azaltacak şekilde güçlendirilmesi, yapay zeka teknolojilerinin sürece efektif şekilde entegre edilmesi ve big data analizlerinin vatandaşların hareketliliğinin ölçümü, hastalığın yayılma trendleri ve sağlık durumu takibi gibi konularda kullanılmasının kritik olduğu görülmektedir.
Deloitte Türkiye Raporu’nda belirtilen ülkelerden çarpıcı teknoloji kullanımlarını sizlerle paylaşıyoruz:
TÜRKİYE
Türkiye de sahip olduğu yüksek eğitim düzeyi ve son dönemde artan teknoloji yatırımları ile COVID -19 sürecinde diğer örnek ülkeler gibi yeni nesil teknolojiler üzerinde çalışmalar yapmaktadır.
Türk Ar -Ge şirketi Boni Global tarafından geliştirilen kullanıcılar arasındaki etkileşimleri izlemeye ve kaydetmeye yarayan ve bir kullanıcının virüse maruz kaldığının bildirilmesi durumunda bu kullanıcı ile iletişim kuran tüm diğer kullanıcılara bildirim yapan «Korona Takip» Programı; üç büyük operatör ve BTK’nın (Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu) işbirliğiyle evde izole edilmesi gereken hastaların dijital yöntemle takip edilmesini sağlayan «Hayat Eve Sığar» uygulaması; ve Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanan makine öğrenme algoritması ile çalışan «Online Korona Önlem» sitesi ile öğrencilerin dijital kanallar aracılığıyla eğitimlerine devam etmelerini sağlayan <<Eğitim Bilişim Ağı (EBA)>>, Türkiye’de COVID -19 ile mücadele kapsamında yürütülen çalışmalara örnektir.
ÇİN
İlk olarak, 31 Aralık tarihinde Çin’in Vuhan kentinde solunum yolu rahatsızlığı nedeniyle hastaneye giden bir kişide ortaya çıkan hastalığın, 7 Ocak tarihinde Dünya Sağlık Örgütü Çin Bölge Ofisi tarafından yeni tip bir koronavirüsten kaynaklandığı açıklanmıştır.
Yapay zeka, büyük veri – big data gibi yeni nesil teknolojiler sundukları avantajlarla, halk sağlığı sorunlarına yanıt vermede önemli rol oynamaktadır.
Akıllı Ses Tarama Sistemi
Ping An, yapay zeka, bulut ve blockchain teknolojisi ile COVID-19 salgın kontrolünü sağlamak ve yayılımı önlemek amacıyla akıllı ses tarama sistemi geliştirmiştir. Aynı anda çalışan 3.000 adet AI robotu kapasitesine sahip olan «Akıllı Ses Tarama Sistemi» 580.000’den fazla tarama gerçekleştirmiş ve takip için 1.600’den fazla şüpheli vakayı başarıyla tespit etmiştir.
Çağrı merkezinde her bir operatör günlük maksimum 300 arama yapabilirken, her bir robot 500 otomatik arama yapabilmekte ve günlük toplam 1,5 milyon tarama gerçekleştirilebilmektedir. Aramalar sonucunda, vücut sıcaklığı ve semptomlar sınıflandırılarak ilgili kurumlara raporlama sağlanmaktadır.
5G Devriye Robotları
Guangzhou Gosuncn Robotics tarafından IoT, AI, bulut bilişim ve büyük veri teknolojileri entegre edilerek üretilen 5G devriye robotları, çevresel ve davranışsal algılama, dinamik karar verme, otonom hareket kontrolü ile vücut sıcaklığının temassız ve güvenilir bir şekilde ölçülmesini sağlayarak metro ve tren istasyonları, havaalanları ve alışveriş merkezleri gibi insan yoğunluğunun ve hareket kabiliyetinin yüksek olduğu noktalarda kullanılmaktadır. Bu robotlar vatandaşlara ellerini yıkamaları gerektiğini hatırlatarak maske takmayan veya yüksek vücut sıcaklığına sahip birini keşfederse de yetkililere uyarı gönderme yetisine sahiptir.
Drone Teknolojisi
Drone’lar da, 5G Devriye Robotları gibi, vatandaşları maske takmaları konusunda uyarmaktadır. Drone’lar ayrıca, geniş alanlara dezenfektan püskürtmekte ve termal kameralar yardımıyla insanların vücut sıcaklıklarını ölçmekte kullanılmaktadır. Terra Drone’un iş ortağı Antwork, virüse maruz kalmayı azaltmak için hastaneler arası tıbbi ürünlerin drone ile taşınmasını sağlamaktadır.
Akıllı Uygulamalar
Çin’de sokağa çıkma yasaklarının ortadan kalkması ile yerel yetkililer, WeChat ve Alipay üzerinden vatandaşların hareketlerini kontrol ederek daha fazla yayılmayı önlemeye ve olası bir yeni vaka durumunda aynı bölgede bulunmuş kişilere hızlı bilgi vermeye çalışmaktadır. Bu uygulama, vatandaşların kendi karekodlarını gittikleri her yerde okutmasını gerektirmektedir. Uygulama big data-büyük veri teknolojisini kullanarak insanların; bulundukları yer, seyahat geçmişleri ve temel sağlık durumları gibi bilgileri temel alarak kişilere bir renk kodu (yeşil, sarı veya kırmızı) atamakta ve bu renk/sağlık kodları ile kişilerin evden çıkabilme durumlarını belirlemektedir. Çin’in önde gelen internet şirketi Qihoo 360, Çin’in göç trendini görüntülemek için cep telefonları veya bilgisayarlar aracılığıyla erişebilen “Büyük Veri Taşıma Haritası” yayınlamıştır. Wechat’in işletmecisi olan Tencent, insanların ücretsiz çevrimiçi sağlık danışmanlığı, güncel seyahat prosedürleri ve aksaklıkları hakkında bilgi almalarını sağlayan sohbet robotları (chatbot) geliştirmiştir.
GÜNEY KORE
Güney Kore’de birçok şirket yapay zeka ve big data-büyük veri kullanarak COVID-19 tanı araçları geliştirmiş olup yeni teknolojiler üzerinde çalışmalar devam etmektedir. Seegene şirketi, yapay zeka tabanlı büyük veri sistemi ile sadece genetik ayrıntıları kullanarak yaklaşık bir hafta içinde Allplex 2019-nCoV Assay isimli bir COVID-19 testi üretmiştir. Kısa bir süre içinde tüm Güney Kore’de kullanılmaya başlayan bu test, bir tüpte koronavirüsü doğrulayan 3 geni aynı anda test etmektedir. Sonuç alma süresini 24 saatten 6 saate düşüren bir başka teşhis kitinin daha hızlı üretilmesi için yapay zeka destekli otomatik üretim sistemi kullanılmıştır. Seegene, kitleri Almanya ve İtalya’ya da tedarik etmektedir. MiCo BioMed, COVID-19’u sadece bir saat içinde tespit edebilen hızlı bir moleküler teşhis sistemi geliştirmiştir. Dünya genelinde kullanılan manuel test işleminin aksine Güney Kore’de testler otomatik olarak yapılmaktadır. Numuneler bir teşhis makinesine konmakta ve makinede bulunan bir robot kolu sayesinde birçok testin çözeltisi tek seferde karıştırılmaktadır. Bu yöntem ile numunelerin test edilmesinin manuel yöntemlere göre dört kat daha hızlı olduğu ve insan hatası ve kontaminasyon riskini düşürdüğü açıklanmaktadır. JLK Inspection tarafından çeşitli görüntüleme cihazlarından dünya standartlarında AI ve büyük veri teknolojisi kullanılarak AiHub adında bir tıbbi platform geliştirilmiştir. Bu platformda, akciğer hastalığı saniyeler içinde incelenebilmektedir. Şirket ayrıca göğsü sadece üç saniyede tarayabilen ve anormal lezyonun ısı haritası görselleştirmesini yapabilen AI tabanlı, internet ve elektriğe gerek duymadan, elde tutulan X-ray kamerası üretmiştir. VUNO tarafından Göğüs Röntgeni AI Görüntü Desteği Karar Aracı geliştirilmiştir. Yoğun bakım hastalarının akciğerini sadece üç saniye içinde inceleyen bu araç X-ray görüntülere göre hastaları sınıflandırmaktadır.
İletişim İzi
Akıllı telefon yazılımları ile Güney Kore’de yaşayan kişiler cep telefonlarından, kredi kartı işlemlerinden ve CCTV görüntülerinden anlık olarak izlenerek konum verileri ve yakın zamanda enfekte olmuş bir kişiyle temas etmiş olma durumları incelenmekte ve gerekli bilgilendirmeler yapılmaktadır. Güney Kore’de birçok yerde, enfekte olmuş kişilerin hareketlerini gösteren ayrıntılı haritalar yayınlanmakta ve enfekte olmuş bir kişiyle temasa geçen kişileri test yaptırmaya teşvik eden hatırlatmalar yapmaktadır.
SİNGAPUR
Singapur’da ilk yeni tip koronavirüs vakası 23 Ocak 2020 tarihinde tespit edilmiştir.
COVİD- 19 Tanı Testi
Singapur, COVID-19’u test etmek için 3 saat içinde sonuç veren nükleik asit test kitleri geliştirmiştir. Bu testler Singapur’un giriş limanlarına gönderilmiş ve test sonucu enfekte olduğu saptanan bireyler bulundukları yerde karantinaya alınmıştır.
Termal Isı Ölçer
Yapay zeka tabanlı VigilantGantry, ortalama 2 saniyelik bekleme süresiyle temassız bir şekilde kişilerin vücut sıcaklıklarını ölçmekte ve anormal bir sıcaklık tespit ettiğinde uyarı vermektedir. Modüler bir sistem olarak tasarlanan VigilantGantry farklı elektronik cihazlara entegre edilebilmekte ve temas takibi için yüz tanıma özelliği eklenebilmektedir.
Chatbot
2014 yılında kamu ajansı web sitelerindeki belirli alanlardaki soruları yanıtlamak için tasarlanmış bir sanal asistan olan Ask Jamie, COVID-19 ile ilgili soruları yanıtlamak için yeniden geliştirilmiştir. Ask Jamie, yanıtların doğruluğunu artırmak için makine öğrenimini ve trend olan konuları tespit etmek için veri analizi kullanmaktadır.
COVID-19 Chat for Biz sohbet robotu ise işletmelerden gelen COVID-19 ile ilgili soruları cevaplamaktadır. COVID19 Chat for Biz, işletmelerin 2020 bütçelerine ilişkin almaları gereken yardımcı önlemler hakkında bilgiler de vermektedir. 19 ile ilgili soruları cevaplamaktadır. COVID19 Chat for Biz, işletmelerin 2020 bütçelerine ilişkin almaları gereken yardımcı önlemler hakkında bilgiler de vermektedir.
AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ
Amerika Birleşik Devletleri, ilk COVID-19 vakasının 21 Ocak tarihinde Washington eyaletinde, Vuhan’dan yeni dönmüş bir kişi olduğunu açıklamıştır.
Akıllı Ses Dedektörü
Carnegie Mellon Üniversitesi’nden araştırmacılar tarafından, kullanıcının sesini analiz ederek COVID19’u tespit edebilen Yapay Zeka tabanlı COVID-19 Ses Dedektörü uygulaması geliştirilmiştir. Uygulama kullanıcının nefes alışkanlıklarını ve diğer bazı parametreleri alarak virüsün bir kullanıcının akciğerlerine bulaşıp bulaşmadığını doğrulamaktadır. Test aşamasında olan uygulama hastalardan ses kaydı verisi almaya devam etmektedir.
AVRUPA
Avrupa’da ilk koronavirüs vakası 24 Ocak tarihinde Fransa’da ortaya çıkmıştır. Aynı şekilde, Avrupa’daki ilk ölüm vakası da 15 Şubat tarihinde Fransa Hükümeti tarafından duyurulmuştur.
Giyilebilir Teknoloji
Robert Koch Enstitüsü Thyre şirketi ile işbirliği yaparak, ülke çapında daha fazla veri toplamaya yardımcı olmak için CoronaDatenspende (Korona Veri Bağışı) adlı bir uygulama geliştirmiştir. Uygulama, Apple, Fitbit ve Garmin gibi şirketlerin akıllı saat ve spor bilekliği ile çalışmaktadır. Uygulama, kullanıcıların hastalık belirtisi olup olmadığını analiz etmek için nabız, sıcaklık ve uyku dahil olmak üzere verilerini toplayarak bir algoritma aracılığıyla kullanıcı verilerinde koronavirüs enfeksiyonuna bağlı çeşitli semptomları tanımaktadır. Sonuçlar, etkileşimli çevrimiçi bir haritada gösterilecektir.
Akıllı Sağlık Uygulamaları
Avrupa’da yaygın olarak kullanılmaya başlanan Teletıp çözümleri, COVID-19 hastalarını uzaktan izlemeyi mümkün kılarak sağlık sistemlerindeki yoğunluğun azaltılmasına yardımcı olmakta ve yüz yüze etkileşimi ortadan kaldırarak enfekte olma riskini de minimuma indirmektedir. Dijital Teletıp platformları, tarama ve izleme için COVID-19 klinik protokolleri uygulanmasını sağlayarak yetkililerin uzaktan önleyici bakım yapmalarına izin vermekte ve hemşirelerin saatte ortalama 50 hastayı tetkik etmesini sağlayarak da mevcut sağlık kaynaklarının daha verimli kullanılmasına yardımcı olmaktadır.