La Recolte Du Monde Dergisi’nin 20. Sayısında, Türkiye Ceviz Piyasası’nın önemli üreticilerinden birini ağırlıyoruz. Hakkı AKHAN’ı ve kurucusu olduğu firması CEVİZLİ BAHÇE Ceviz Bahçesi’ni tanırken piyasadaki durumu da kritik ediyoruz.
AKHAN “Biz ceviz üreticileri, devletin üzerinde yük değiliz. Geçen yıl ceviz ithalatına 750 Milyon Dolar harcandı. Sektör Temsilcileri olarak 750 Milyon Dolar’ın ülkede kalması için çalışıyoruz. Hibe desteğinden ziyade, ithalat,KDV konularında bizimle işbirliği ve fikir alışverişi içerisinde, devlet eliyle alınan tedbirler istiyoruz.” dedi.
Hakkı Bey sizi tanıyabilir miyiz?
Ben Hakkı AKHAN. İnşaat Mühendisiyim. Cevizli Bahçe Ceviz Bahçesi’nin kurucusuyum. Kendimi size şöyle tanıtabilirim; Bir dikili ağacım yok ama Cevizli Bahçe ile 20 bin ceviz ağacım oldu.
Hakkı Bey, Cevizli Bahçe Ceviz Bahçesi’nin kuruluş serüvenini bize özetler misiniz?
29 Ekim 2011 yılında orman arazisi kiraladık. Daha sonra edindiğimiz, özel mülkiyetimiz ile birlikte arazimiz 1500 dönüme ulaştı. 2019 yılı itibariyle, bahsi geçen alanın 1200 dönümü dikili durumdadır. Yaklaşık 20 bin ceviz ağacımız var.
Sadece ceviz ağacından oluşan *Kapama Bahçe niteliğinde olan “Cevizli Bahçe Ceviz Bahçesi”ni kurmaya karar verdiğimizde bize çılgın diyenler oldu. Ama belirtmeliyim ki; bugün eleştirilerin aksine biz dünyadaki, ticari bahçe yönetimi eğilimleri doğrultusunda hareket etmenin, haklı gururunu taşıyoruz.
Her şey yolunda; 2 ile 6 yaş arasında 20 bin ceviz ağacımız ile ülke ekonomisine değer katan bir işletmemiz var. Bu yıl ortalama 120 ila 150 ton ürün kaldırmayı planlıyoruz. Ancak önümüzdeki 3 yıl içerisinde genç ağaçlarımız olgunlaşacak ve bütün bahçe üretime geçmiş olacak. Dolayısıyla da üretimimiz daha da artacak.
*Kapama Bahçe: Modern meyvecilikte bahçeler “kapama bahçe” olarak kurulmaktadır. Kapama meyve bahçeleri, arazi üzerinde sadece bir meyve türüne ait ağaçların bulunduğu bahçelerdir. Büyük yatırımları gerektiren kapama bahçelerin kurulmasından önce bahçe yerinin ekolojik bakımdan (iklim, toprak, yöney, topografik yapı), su kaynağı ve ekonomik yönlerden çok iyi incelenmesi, yatırımın zarara uğramaması bakımından çok önemlidir.
Cevizli Bahçe’deki makine yatırımından bahseder misiniz? Ceviz İşleme Tesisi’ni hangi ülkeden edindiniz?
Öncelikle okuyucuların bilmesinde fayda olduğunu düşündüğüm önemli bir ayrıntı vermek istiyorum: İşleme tesisi kurmak isteyenler, dünyada genellikle 700 dönümün üzerinde kapalı meyve bahçesi sahibi olanlardır. Ticari ceviz üretiminde eğilim bu yöndedir.
Biz 1500 dönümlük alanımızdan elde ettiğimiz cevizlerimizi işlemek için tesisi 2018 yılında, Portekiz, ve İtalya’dan aldık. Üzülerek belirtiyorum; çünkü maalesef ülkemizde bizim ihtiyaçlarımızı karşılayacak nitelikte makine üretimi yapan bir firma ile karşılaşmadık.
Dolayısıyla yine üzülerek belirtiyorum; döviz kaybettik.
Öngörüm şu ki; Türkiye’de ceviz ve badem alanında mevcut bahçelerin üretimi ve yeni kapama meyve bahçelerinin sayısı zaman içerisinde artacak. Zaten 2015 yılından sonra hızla yeni bahçeler kuruldu. Bilinçli üretim yapılıyor. Ülkenin makine sektörü temsilcileri bir an evvel harekete geçerek, bu alanda teknoloji geliştirmeli ve milli üretim yapmalı . Biz de bunu yapacak donanıma sahip firmalar olduğunu düşünüyorum.
Dünya ceviz ticaretinde kabul gören değerler nedir? Ceviz üretiminde dikkat edilmesi gereken püf noktalara değinir misiniz?
Dünya standartları der ki; ceviz içinin nem oranı %8, kabuktaki nem oranı ise %10 olmalı. Yeryüzündeki bütün meyveler dıştan içe kururken; ceviz içten dışa doğru kuruyan bir orman meyvesidir. Bu ayrıntı, işleme tesislerinde dikkate alınması gereken önemli bir ölçüttür. Nemi bu şekilde muhafaza ettiğiniz sürece cevizin raf ömrü uzamaktadır. Kurutma makinelerinin işlemi bu noktada önemlidir.
Cevizin raf ömrünü nem oranı yanında; içerisindeki uçucu yağ değeri, E vitamini, Potasyum gibi vitamin ve minerallerin olması gereken değerde olması da etkilemektedir.
Açık sistem kurutma makinesi mi yoksa katlı sistem kurutma makinesi mi daha verimlidir?
Katlı sistem kurutma makinesini Amerika yapıyor. Açık sistem kurutma makinesini ise tüm dünya… Neden açık sistem daha çok üretiliyor yani tercih ediliyor derseniz; deneyimlerimle konuyle ilgili çıkarımım şu: Cevizin işlem sonrası durumunu test etmek konusunda insanlar öncelikle duyularına güveniyor. Sonucu gözle görmek, elle tutmak, ürünü kırıp içini açmak ve tadına bakmak isteniyor. Özellikle cevizi çok da tanımayan ülkelerde eğilim bu yönde.
Dolayısıyla ülkemiz için de tercih ceviz ürününde ‘Açık Sistem Kurutma Makinesi’dir.
Cevizin kuruduğunun bilimsel işareti nedir?
Ceviz kurutma tesisinin kurutmasında nem ölçer var.Fakat bu kontrelle kalmayıp ikinci sefer nem ölçerle ikinci kez kontrollerini yaparız.
Bu yöntem dışında küçük bahçelerde uyguladıkları yöntemlerde kesin olmayan sonuç elde etme yöntemleri var.
Cevizin içerisindeki iki parça kelebeğin arasında ince bir kabuk bulunur. Bu kabuğun durumuna bakılarak kuruyup kurumadığına bakılır
Ayrıca kahverengi dış kabuğun içinin rengine de bakmak lazım. Tabi bunlardan çıkarıma varmak deneyim ile gelişecektir.
Asıl soruya dönecek olursak; bizde nemölçer gibi laboratuvar aletleri var. En bilimsel sonuç testler yardımıyla alınır.Raf ömrü dünya sıtandartını yakalıyoruz.
Edirne ve yöresinde ceviz ekimi ne durumda?
Edirne ili ve çevresinde çok ciddi bir ceviz **plantasyonu söz konusudur. Devlete ait orman arazisini kiralayarak kurulan ceviz bahçesi ortalama 61bin dönüm. Özel sektör ile birlikte toplam ekilen alan oranı ise 80 bin dönüm.
Aslında Edirne’de ilk ceviz ekimi 1998 yıllarına dayanır. Ancak bilinçsiz hareket edilmiş. Örneğin; tür seçimi yanış seçilmiş, çiçeklenme dönemine dikkat edilmemiş. Ancak bugün Edirne ili çok ciddi bir yükselişte… Bugün 1000 dönüm üzerinde yaklaşık 15’e yakın bahçe var.
Bence bu şunu gösteriyor: Edirne Türkiye’nin ceviz başkenti olacak!
** Plantasyon: ticari ve sanayi amaçla büyük ölçekle bitki üretimi için kullanılan tarımsal alan ve işletme. Özellikle kahve, kauçuk, kakao, şeker kamışı, pamuk, sisal gibi ürünler plantasyonlarda yetiştirilir.
Dünya Ceviz Piyasasına yön veren yer neresidir?
Dünya Sert Kabuklu Piyasası ve Borsası var. Amerika’nın Kaliforniya Eyaleti’nde dönüyor. Set kabuklu yemişten kasıt: badem ve ceviz. Yakında fındık da bu piyasaya dahil olacak.
Badem ile ilgili durum nedir?
Bademde özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde çok ciddi şeyler var. Edirne ve yöresinde ise badem ekili alanlar 3 ila 4 bin dönüme çıktı. Son yıllarda Trakya’da -Çanakkale dâhil- 10- 12 bin dönüm badem dikildi.
Badem bahçeleri ceviz kadar hızlı kurulmadı ancak, önümüzdeki günlerde sanıyorum ki; Türkiye’deki badem bahçeleri, çiftlikleri hızla yaygınlaşacak. Çünkü bu ürünler uluslararası piyasada aranan ve yüksek değer biçilen ürünlerdendir.
Cevizli Bahçe olarak ürünlerinizi ihraç ediyor musunuz?
İyi tarım uygulamalarına tabiyiz. Global GAP altyapımız hazır. Chandler adıyla anılan Amrikan tipi ince kabuklu, açık renkli, iç doluluğu yüksek, kırıldığında kelebek formunda ayrılma yeteneği yüksek bir türü ekiyoruz. Ürünlerimize iç piyasada çok rahat alıcı buluyoruz çünkü iç piyasada bu ürüne ilişkin ciddi bir talep ve açık var.
Son olarak söylemek istediğiniz bir şey var mı?
Türkiye’de ceviz üreticilerinin en önemli sorunlarından biri “alınan ürünlerin, girdilerin ve KDV oranının %8 ile %18 arasında olmasıdır. Satışta ise %1 ile satmaktır. Bu uluslararası serbest rekabetinde önünde bir engeldir. KDV’lerin eşitlenmesi gereklidir. Bu konuda devletin desteğini bekliyoruz. KDV’deki sorun büyük. Bu sorunun çözülmesi lazım.
Ceviz il ilgili diğer bir sorun ise; geçen yıl ceviz ithalatına 750 milyon dolar harcandı. Türkiye’deki ceviz üreticilerinin desteklenmesi ve teşvik edilmesi böylece üretimin artırılması gereklidir.
Bunun için; modern tarım yapılması, ceviz üreticilerinin desteklenmesi böylece ithalatın frenlenmesi şarttır. TC. Tarım ve Orman Bakanlığı’na çok iş düşmektedir. Biz ceviz üreticileri devletin üzerinde yük değiliz. Ceviz üreticileri olarak 750 Milyon Dolar’ın ülkede kalması için mücadele ediyoruz. Bu mücadelemizde hibe desteğinden ziyade ithalat ile ilgili bizimle işbirliği, fikir alışverişi içerisinde, devlet eliyle alınan tedbirler istiyoruz.