Antepfıstığı (Pistacia vera), dünyada kuzey ve güney yarı kürenin 30- 45° paralelleri arasında yetiştirilmektedir. Türkiye kuzey yarı kürede ve antepfıstığının gen merkezi üzerinde bulunmaktadır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Antep fıstığının gen merkezlerinden birisi ve ilk kez kültüre alınan yer olması yanında, sahip olduğu kendine özgü ekolojik özellikleri nedeniyle Antepfıstığının yetişmesine ve yayılmasına olanak sağlamıştır.
Antepfıstığı diğer kültür bitkilerinin yetiştiriciliğinin yapılamadığı kötü koşullara ve kurağa dayanıklıdır. Özellikle kireç oranı yüksek topraklarda da yetiştirilebilmektedir. Ülkemizde antepfıstığı üretim alanı yaklaşık 225 bin hektardır. (Arpacı, 2010.)
Güneydoğu Anadolu Bölgesinde sulanan alan sınırlıdır. Yağış 300- 500mm. arasında değişmekte olup, Antep fıstığı için yetersizdir. Hiçbir kültür bitkisi tarafından ekonomik olarak değerlendirilemeyen bu toprakların, Antep fıstığı tarımına açılması, ülke ve çiftçi ekonomisi için önemli bir kaynak oluşturmaktadır. Antep fıstığı yetiştiriciliğinde; Güneydoğu Anadolu Bölgesi çok önemli bir yere sahiptir. Ülkemiz üretiminin %95’i bu bölgemizde gerçekleştirilmektedir. Bölgede yaklaşık 200 bin ailenin geçim kaynağını oluşturmaktadır.
Antepfıstığı yetişme alanlarını belirleyen önemli faktörlerden birisi de sıcaklıktır. Yaz aylarında meyvenin gelişmesi ve olgunlaşması için oldukça fazla ve uzun süre yüksek sıcaklık, kış aylarında ise belli bir süre düşük sıcaklığa ihtiyaç gösterir. Özbek (1978)’e göre, Antepfıstığının yayılmasında sıcaklık 4 şekilde etkili olmaktadır. Bunlar; kış donları, ilkbahar geç donları, soğuklama isteği ve toplam sıcaklık isteğidir.
Antepfıstığı meyvesini yoğunlaştırılmış bir enerji hapı olarak tarif etek mümkündür. Bu kaynağın oluşumu için bitkinin yeterince beslenmeye, suya ve bakıma ihtiyacı vardır. Bunların karşılanması ile verimin artacağı, kalitenin yükseleceği ve periodisitenin de önemli oranda azalacağı birçok çalışmalarla ortaya konmuştur.
Antep fıstığı protein, karbonhidrat, potasyum, fosfor, demir, vitamin A ve B1 yönünden fındık, ceviz ve sığır etinden daha üstün durumdadır.
Antepfıstığı alanlarında verim ve kaliteyi etkileyen faktörler içerisinde, hastalık ve zararlılar önemli bir yer tutmaktadır. Bugüne kadar yapılan çalışmalar incelendiğinde, ülkemizde pistacia türleri üzerinde bulunan böcek ve akar türlerini saptamak amacıyla çalışmalar yapılmıştır. Bulunan türlerin ancak 20 kadarının ekonomik önemde zarar yaptıkları bilinmektedir.
Ekonomik anlamda zararlı türler arasında Antepfıstığı meyvelerinde zarar meydana getiren böceklerden iki tanesinden söz edilmektedir. Antepfıstığı Meyve İç Kurdu, Megastigmus Pistaciae Walker İç Güvesi Ve Antepfıstığı Meyvesi İç Güvesi Shneidereria.
Serpil Karadağ
Ziraat Mühendisi
Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü,
Parkbahçe Dergisi, Sayı 3